غار كرفتو در شهرستان ديواندره در 72 كيلومتري شرق شهرستان سقز قرار دارد . با توجه به تحقيقات به عمل آمده در دوران مزوزوييك كرفتو در زير آب بود و در اواخر اين دوره ارتفاعات آن از آب خارج شد . غار كرفتو از غارهاي آهكي و طبيعي است كه در ادوار مختلف جهت استفاده و سكونت انسان تغيير حالت داده و با معماري صخره اي در چهار طبقه در دل كوه حفر شده است . مستشرقين و محققين بسياري از جمله دمرگان . راولينسون . كرپورتر . خانيكف و فون گال از غار كرفتو بازديد و نقشه هايي از آن تهيه و ارائه نموده اند . كرپورتر و فون گال آن را تصحيح كرد . در مقالاتي كه توسط محققين به چاپ رسيده به دليل وجود كتيبه اي يوناني بر سردر يكي از اتاق هاي طبقه سوم از اين غار به عنوان معبد (هراكلس) (هركول) نام برده شده است . ترجمه اين كتيبه چنين است (در آنجا هراكلس سكونت دارد باشد كه پليدي در آن راه نيابد) . طول غار 750 متر است و راههاي فرعي متعددي از آن منشعب مي شود . در طول سكونت انسان در اين غار تغييرات و دگرگوني هاي عمده و دخل و تصرفات بسيار در آن بوجود آمده و حجاران هنرمند به زيبايي . فضاهايي را در مدخل هاي غار تراشيده و اتاق ها . راهرو و دالان هاي متعددي را به وجود آورده اند . اين غار در ميان غارهاي دست كن ايران از معماري كاملي برخوردار است . ورودي غار از دامنه كوه حدود 25 متر فاصله دارد . در گذشته راهي نسبتا سخت و دشوار در كمر كوه بازديدكنندگان را هدايت مي كرد ولي امروزه با عبور از پلكاني فلزي مي توان به دهانه ورودي غار رسيد . در معماري صخره اي اين غار چهار طبقه شناسايي شده است . اين امر از اهميت ويژه اي در معماري صخره اي برخوردار است .در معماري غار علاوه بر ايجاد اتاق ها و راهرو هاي عبوري سعي شده تا اتاق ها با هم مرتبط باشند و نورگيرها و پنجره هايي به سمت بيرون و مناظر طبيعي ارتفاعات مجاور غار تعبيه شده است . بر ديوارهاي غار در بعضي از اتاق ها نقوشي به صورت تجريدي از حيوان . انسان و گياه حجاري شده كه بيشتر جنبه آييني دارد . اين غار در سال 1379 گمانه زني شد و با بررسي باستان شناختي در محوطه بيرون و داخل غار آثاري از دوران هاي مختلف به دست آمد . كشف تراشه هاي سنگي در طبقه چهارم و محوطه بيرون غار مي تواند نشانه اي از استفاده انسان در دوران پيش از تاريخ از اين غار باشد . همچنين نمونه سفال ها و اشياي به دست آمده ادامه سكونت انسان را در طول دوران تاريخي اشكاني و ساساني و دوران اسلامي يعني قرون ششم تا هشتم ه . ق مسجل مي سازد . اقداماتي در طول سالهاي 1378 و 1379 انجام شده كه شامل سامان دهي محوطه بيرون غار . پله بندي . سكوهاي استراحت . پاركينگ . سرايداري . سرويس هاي بهداشتي و برق كشي غار است .