مسجد جامع یکی از اثار کهن و قدیمی شهر تاریخی ارومیه است. این مسجد در میان بازار قدیمی این شهر قرار دارد. و یکی از ارکان اصلی بافت قدیمی شهر است. بعضی از محققین اعتقاد دارند که در ابتدا این بنا اتشکده بوده است و بعد از ورود مسلمین ویران گشته است و سپس در قرن هفتم بر روی ان مسجدی بنا شده است.به اعتقاد این دست از محققین سبک گچبری ها ,تزئینات, ستون بندی ها طاق های مسجد عینا شبیه سبک معماری سلجوقیان است. تاریخ تجدید بنای این مسجد معلوم نیست اما محراب ان در تاریخ 676 ه.ق ساخته شده است. این مسجد به همراه بافت قدیمی شهر مخصو صا بازار و راسته های ان بار ها مورد مرمت قرار گرفته است . مسجد جامع با دو ورودی که از صحن بزرگ ان منشعب می شود,به بازار راه دارد. این مسجد دارای اثاری از دوره های مختلف است. شبستان گنبد دار قدیمی : هسته اولیه این بنا را تشکیل میدهد.حاوی کلیه مشخصات معماری اسلامی است.به احتمال زیاد این بخش متعلق به دوران سلجوقیان است.محراب مسجد با گچبری خیلی نفیس در این قسمت قرار دارد.و در زمان ایلخانان ساخته شده است. چهل ستون متصل به شبستان گنبد دار: زمان ساخت ان جدید تر از ساختمان اولی به نظر میرسد در خاک برداری از کف ان مقداری اشیای متعلق به دوره ایلخانیان به دست امده است. این چهل ستون به خاطر صدمات وارده چندین بار مرمت شده است. حجره های قدیمی اطراف صحن مسجد: این حجره ها متعلق به اوایل دوره زندیه است بر اساس سنگ نوشته ان متعلق به سال 1184ه.ق است. بخش نو ساز اطراف صحن: این مجموعه به جای بافت فرسوده ساخته شده و بیشتر در دو دهه اخیر است.مصالح به کار رفته در مسجد نیز متفاوت است . شبستان گنبددار و چهل ستون با دو نوع مصالح - قسمت تحتانی و قسمت های بالایی ان از اجر ساخته شده است.از مهمترین عوامل تزئینی مسجد کتیبه های کوفی دور گنبد و گچبری محراب ان است.